مدیریت تلفیقی مگس مدیترانه ای

مدیریت تلفیقی مگس مدیترانه ای

ایران یکی از مهمترین کشورهای تولیدکننده میوه در دنیاست و در تولید حداقل ۲۲نوع میوه تجاری از جمله انار، پسته، خرما، انگور و انواع مرکبات دارای جایگاهجهانی است. مگس میوه مدیترانهای یکی از مخربترین گونه های مگس میوه در جهان است. در استان مازندران خسارت اصلی آن روی انواع مرکبات، درختان میوه هستهدار و خرمالو و در استان فارس روی انواع هلو، آلو، گوجه، انجیر سیاه )در بهار و تابستان( خرمالو و انار )فصل پاییز( و سیب زرد پاییزه مشاهده شده است. شناخت شکل ظاهری و اطالعدقیق از نقاط ضعف و قوت زندگی آفت از نکات مهم برای مدیریت کنترل آن است. بهترین روش مهار این مگس کنترل تلفیقی است و در این نشریه شیوههایمختلف و مؤثر در کنترل این آفت به اختصار بیان شده است.

تاریخچه، اهمیت اقتصادی و مناطق انتشار:

مگس میوه مدیترانهای با نام علمی capitata Ceratitis حشرهای از خانوادهتفریتیده و راسته دوباالن است. این مگس برای اولین بار در سال ۱۳۵۴ از باغ هلویی در شهرستانمشهد گزارش شد و بهتدریج به استانهای شمالی کشور، اصفهان، یزد، تهران و کرمانشاه گسترش یافت و در نهایت در شرق مازندران استقرار یافت. بروز شرایطنامساعد محیطی (سرما) در سال ۱۳۶۱ همراه با مجموعه اقدامهای کنترلتلفیقی به ناپدیدشدن آن از سال ۱۳۶۳ به بعد منجر شد. واردات بیرویه میوه و رعایتنکردن اصول قرنطینهای باعث شد تا این مگس برای دومین بار در سال ۱۳۸۵در باغهای میوه استان مازندران و سال ۱۳۸۶ در باغهای میوه شیراز در استان فارس مشاهده شود.

دامنه میزبانی و نحوه خسارت

مگس میوه مدیترانهای حشرهای با دامنه میزبانی بسیار وسیع است. دامنه میزبانی این آفت بیش از ۳۵۰ گونه گیاهی شامل انواع درختان میوه دانهدار و هستهدار، گیاهان زینتی و محصوالت سبزی و صیفی را دربرمیگیرد. از میزبانهای این آفت میتوان به گیاهان زیر اشاره کرد: انواع مرکبات )نارنگی، لیموترش، لیموشیرین، نارنج، دارابی، پرتقال، گریپفروت(،انجیر، انگور، هلو، زردآلو، گیالس، آلبالو، گالبی، شلیل، گوجه باغی، سیب، توت، توتفرنگی، آلو، به، خرما، موز، گردو، خرمالو، انار، انگور، انبه، آناناس، پاپایا و بعضی از انواع سبزی و صیفی از قبیل هندوانه، خیار، کدو، گوجه فرنگی و بامیه. مگس میوه مدیترانهای دارای رفتار ترجیح میزبانی است و در هر منطقه بسته به وضعیت آب وهوا، ساختار اکوسیستم آن منطقه، نوع میزبانهای در دسترس و ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی میوه میزبانها، به یک یا چند نوع میوه مشخص بیش از سایر میزبانها خسارت میزند. هلو و انجیر از مهمترین میزبانهای تجاری مگس میوه مدیترانهای در کشورهایجنوب و شرق آفریقا، کشورهای حوزه مدیترانه و فلسطین اشغالی گزارششدهاند. در شمال ایران انجیر بهترین میزبان آفت است و در بین گونه های مرکبات به نارنگی اونشو آسیب بیشتری میزند. تخمگذاری حشره کامل مگس زیر پوست میوه باعث ایجاد فرورفتگی و تغییر رنگ پوست و کاهش بازارپسندی آن میشود. خسارتاصلی توسط لارها وارد میشود که از قسمت گوشتی میوه تغذیه میکنند و باعث کرموشدن و فساد میوه ها (کپکزدگی) میشوند. ریزش میوه در برخی میزبانها از جمله خرمالو، انجیر و مرکبات از دیگر عالئم خسارت این حشره است.

چرخه زندگی:

مگس میوه مدیترانهای در شرایط آبوهوایی مناسب )در صورت وجود میزبان( در تمام طول سال فعال است و تا ۱۲نسل در سال تولید میکند. این حشره در شرایط آبوهوایی شیراز ۴ تا ۵ نسل کامل همپوشان تولید میکند و قسمت عمده فصلزمستان را بهصورت شفیره درون خاک سپری میکند. طول دوره هر یک از نسلهای بهاره و تابستانه مگس در میزبانهایی مانند هلو، انجیر و آلوگوجه حدود یکماه و طول دوره نسل پاییزه مگس در میوههایی مانند انار، خرمالو و سیب حدود ۴۵روز بهطول میانجامد. براساس تجارب حاصل از تلهگذاری با مواد جلبکننده )تریمدلور و بیولور(، زمان اولین شکارحشرات کامل مگس در باغهای میوه شیراز نیمه اول تیرماه و اوجشکار در ماههای مهر و آبان است. از اواسط آذر و با برداشت کامل میوههای آخر فصل )انار و سیبپاییزه( و کاهش میانگین میانگین دمای روزانه به زیر دهدرجه سلسیوس شکار تلهها صفر میشود. تخمگذاری مگس بهصورت دستههای ۳ تا ۱۵تایی و در ً عمق حداکثر دو میلیمتری زیر پوستمیوه است. مگس ماده برای تخمگذاری معموال میوههای درحالرسیدن )مرحله تغییر رنگ( و دارای پوست نازک و نرم را انتخابمیکند. بیش از ۹۰درصد شفیرههای این مگس در عمق کم ‌تر از پنج سانتی‌ متری خاک تشکیلمیشوند. این مگس در مقایسه با سایر گونههای مگس میوه، سرما )دمای پایین( را بیشتر تحمل میکند. مناسبترین دما برای فعالیت آن بین ۲۳ تا ۲۸درجه سلسیوس است. جفتگیری و تخمریزی حشره ماده در دمای کم‌ تر از ۱۶درجه سلسیوس متوقف میشود. حشره کامل برای جفتگیری و تخمریزی نیاز مبرم به تغذیه از منابع پروتئینی دارد. حشرههای نر و ماده به ترتیب ۳ تا ۴ و ۶ تا ۸ روز بعد از خروج از پوسته شفیرگی و تغذیه از شهد و شیرهگلها، جفتگیری و تخمریزی میکنند. مگس میوه مدیترانهای از دو حسبویایی )مواد شیمیایی مترشحه از گیاهان میزبان( و بینایی برای پیداکردن گیاهان میزبان استفاده میکند. این حشره بیشتر به رنگهای زرد، نارنجی و قرمز جلب میشود و بر همین اساس در طراحی تلههای جلبکننده مگس از رنگ زرد استفاده میشود.

روشهای کنترل:

• رعایت اصول قرنطینه:  ممنوعیت واردات میوه از کشورهای آلوده و رعایت استانداردهای بهداشتی، از جمله داشتن گواهی بهداشتی کشور مبدأ صادرکننده میوه، از اقدامات اساسی و ضروری قرنطینهای برای جلوگیری از ورود آفت است. همچنین معاینه فنی میوههای وارداتی در مبادی ورودی از دیگر الزامات قرنطینهای است. نظارت دقیق و رعایت اصول قرنطینه داخلی شامل جلوگیری از نقلوانتقال میوه از مناطق آلوده داخل کشور به مناطق غیرآلوده و بازرسی و ضدعفونی وسایل حملونقل میوه مانند جعبهها نیز بسیار حائز اهمیت است.
• ضدعفونی میوه پس از برداشت: سرمادهی برای میوههای معتدله و سردسیری، گرمادهی برای میوههای گرمسیری و غوطهورکردن میوهها در ترکیبات حشرهکش مجاز برای مدت بسیار کوتاه، متداولترین روشهای ضدعفونی محصول پس از برداشت است. این روشها باید برای میوه های برداشت شده در مناطق آلوده به آفت یا میوههای وارداتی و مشکوک به آلودگی در مبادیورودی به کشور انجام شوند. در روش سرمادهی، بر حسب نوع محصول، آن را حداقل به مدت دوهفته در سردخانه و در دمای صفر تا دو درجه سلسیوس قرارمیدهند. در روش گرمادهی، میوه ها را بهمدت ۸ساعت در معرض فشار بخار آب ۴۴درجه سلسیوس قرار میدهند.
• کنترل زراعی و مکانیکی: از اقدامات مهم برای کاهش خسارت آفت میتوان به این موارد اشاره کرد: جمع آوری مستمر و همگانی میوههای آلوده در باغ و انهدام کامل آنها )دفن در عمق ۵۰سانتیمتری خاک، شخم عمیق پس از برداشت میوه باغهای آلوده، پوشش میوه با کاغذ کرافت، کاغذ روزنامه یا توری پارچهای، کاشت محصوالت با ارزش افزوده زیاد زیر اتاقک‌ های مجهز به توری، برداشت زودهنگام محصول در میوههای فرازگرا مانند خرمالو، موز، گوجه فرنگی، پاپایا و آوکادو، تأخیر نداشتن در برداشت محصول و انبارنکردن محصول در باغ.
• کنترل شیمیایی: چون مگس ماده تخمهای خود را زیر پوست میوه میزبان قرار میدهد و الرو آن نیز از بافتگوشتی داخل میوه تغذیه میکند، کنترل این آفت بسیار مشکل است. تشخیص به موقع و زودهنگام جمعیتهای کم اوایل فصل تأثیر بسزایی در مدیریت مگس میوهمدیترانهای دارد. برای ردیابی مگس میوه مدیترانهای میتوان از دو روش استفاده کرد: معاینه میوههای درختان میوه زودرس در باغهای میوه دارای سابقه آلودگی مانند ازگیل و زردآلو که میوههای زودرس اول فصل هستند؛ نصب تلههای حاوی مواد جلبکننده تله دلتا حاوی تریمدلور یا تفری تراپ حاوی بیولور.

منبع:

• • عنوان: مدیریت تلفیقی مگس مدیترانه ای
  • نوع رسانه : نشریه ترویجی
  • موضوعات : آفات و بیماری ها زراعت
  • نویسنده : حسین پژمان
  • موسسه / مرکز/ سازمان: نشرآموزش (مؤسسه آموزش و ترویج کشاورزی) موسسه تحقیقات گیاهپزشکی
  • تاریخ انتشار: ۱۳۹۸
  • فایل PDF(۱۰۰۰۸ K)
  • مشاهده و دانلود فیلم مرتبط:  دریافت فایل